Λόγω των χαρακτηριστικών της ανατομίας του παγκρέατος, πολύ συχνά συμβαίνει την στιγμή που γίνεται η διάγνωση του καρκίνου να βρίσκεται ήδη σε ανεγχείρητο στάδιο είτε γιατί έχει ήδη κάνει μεταστάσεις, είτε γιατί έχει επεκταθεί και “διηθεί” (δηλαδή εισχωρεί) στις πολύ μεγάλες και κρίσιμες γειτονικές φλέβες (την πυλαία φλέβα και την άνω μεσεντέριο φλέβα) και αρτηρίες (την ηπατική, την κοιλιακή και την άνω μεσεντέριο αρτηρία). Όλοι αυτοί οι ασθενείς θεωρούνται “ανεγχείρητοι”. Το κρίσιμο και θετικό όμως χαρακτηριστικό των ασθενών αυτών είναι ότι άν και ο όγκος τους είναι “τοπικά εκτεταμένος” (locally advanced), δεν έχει κάνει ακόμα μεταστάσεις. Η πρόγνωση σε ασθενείς με ανεγχείρητο καρκίνο του παγκρέατος είναι πολύ άσχημη: η μέση επιβίωση υπολογίζεται σε 6-9 μήνες. Αντιθέτως, η πρόγνωση ασθενών που έχουν υποβληθεί σε πραγματικά ριζική εγχείρηση είναι σημαντικά καλύτερη: η μέση επιβίωση μπορεί να φθάσει το 25-30% για τρία χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να μπορεί να γίνει ριζική αφαίρεση του όγκου. Δυστυχώς, οι ασθενείς με διήθηση της πυλαίας φλέβας ή των αρτηριών θεωρούνται γενικώς ανεγχείρητοι και καταδικάζονται να παραμείνουν στην πρώτη κατηγορία της κακής πρόγνωσης και της πολύ μειωμένης επιβίωσης. Έτσι, σε παγκόσμιο επίπεδο, χιλιάδες ασθενείς καταλήγουν στο θάνατο από μη μεταστατικό καρκίνο του παγκρέατος, που όμως δεν υπάρχει η απαιτούμενη εμπειρία και γνώση για να αφαιρεθεί.

Η χειρουργική μας ομάδα ήταν η πρώτη στην Ελλάδα που από το 2012 άρχισε να αφαιρεί πολλούς τέτοιους όγκους, αφαιρώντας μαζί με τον όγκο και το εμπλεκόμενο τμήμα της αρτηρίας ή της  φλέβας. Ήμασταν οι πρώτοι στην Ελλάδα που μπορέσαμε να κάνουμε τέτοιες αφαιρέσεις όγκων που θεωρούνταν ανεγχείρητοι και δημοσιεύσαμε την πρώτη από την Ελλάδα σειρά 24 τέτοιων περιστατικών που αφαιρέσαμε την εμπλεκόμενη πυλαία ή μεσεντέριο φλέβα. Το άρθρο μας δημοσιεύτηκε στο ειδικό για τον παγκρεατικό  καρκίνο περιοδικό Journal of Pancreatic Cancer τον Σεπτέμβριο 2019 (https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/pancan.2019.0013). Καταφέραμε έτσι  τον σχεδόν τετραπλασιασμό του προσδόκιμου επιβίωσης συγκριτικά με την επιβίωση εάν ο όγκος παρέμενε ανεγχείρητος όπως γενικά  θεωρείτο. Τώρα πλέον, έχουμε προχωρήσει και στην αφαίρεση εμπλεκόμενων αρτηριών. Έτσι, πραγματοποιήσαμε την πρώτη στην Ελλάδα αφαίρεση της διηθημένης κοιλιακής αρτηρίας (ή, αλλήρειου τρίποδα – εγχείρηση Appleby) και δημοσιεύσαμε το περιστατικό αυτό ως το πρώτο στην Ελλάδα στο περιοδικό International Journal of Surgery τον Οκτώβριο 2020 (https://doi.org/10.1016/j.ijscr.2020.09.194).

Αυστηρό προαπαιτούμενο για την μετατροπή ενός ανεγχείρητου καρκίνου σε εγχειρήσιμο είναι μία αφοσιωμένη και ιδιαίτερα έμπειρη χειρουργική ομάδα που κάνει τέτοιες εγχειρήσεις συχνά και αυτό να μπορεί να πιστοποιηθεί αντικειμενικά. Τέτοια αντικειμενική πιστοποίηση είναι:

1. οι επιστημονικές δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά οι οποίες έχουν περάσει από ενδελεχή έλεγχο, κριτική και αναγνώριση από παγκόσμιου βεληνεκούς χειρουργούς παγκρέατος, και
2. μαρτυρίες των ιδίων των ασθενών οι οποίοι ζουν για χρόνια μετά από αφαίρεση τέτοιων όγκων που θεωρούντο γενικώς «ανεγχείρητοι».

Προκειμένου να φθάσει ένας ασθενής με τοπικά προχωρημένο καρκίνο παγκρέατος στην ριζική αφαίρεση είναι να έχει πρώτα ολοκληρώσει την σωστή χημειοθεραπεία πριν την εγχείρηση ενώ σε μερικές περιπτώσεις χρειάζεται και ακτινοθεραπεία. Κατά την διάρκεια της χημειοθεραπείας παρακολουθούμε στενά την κλινική εικόνα του ασθενή, την σταδιακή μείωση του  καρκινικού δείκτη CA 19-9, καθώς και την πιθανή συρρίκνωση του όγκου στην αξονική τομογραφία. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η συρρίκνωση του όγκου δεν επιτυγχάνεται πάντα αλλά αυτό δεν είναι ο κύριος στόχος. Εάν έχει ολοκληρωθεί σωστά η χημειοθεραπεία και έχει μειωθεί σημαντικά ο καρκινικός δείκτης,  τότε μπορούμε να πάμε στο χειρουργείο για αφαίρεση. Δυστυχώς βέβαια, η καλή αυτή εξέλιξη της μετατροπής του ανεγχείρητου καρκίνου σε εγχειρήσιμο δεν συμβαίνει πάντα, αλλά μόνο στο ένα τρίτο (1/3) των ασθενών. Από την άλλη όμως, αυτό το 30% των ασθενών με ανεγχείρητο όγκο που μετατράπηκε σε εγχειρήσιμο δεν θα μπορούσε να υπάρχει εάν δεν είχε ακολουθηθεί σωστά ο δρόμος που εξηγήθηκε προηγουμένως.