
Καρκίνος του παγκρέατος (10)
Σακχαρώδης διαβήτης και καρκίνος παγκρέατος «Αναίτια» εμφάνιση Σακχ. Διαβήτη - Πρώιμο σύμπτωμα καρκίνου παγκρέατος
Γράφτηκε από Super User Τετάρτη, 13 Απριλίου 2022Από το 1990 είχαν εμφανιστεί επιστημονικές δημοσιεύσεις που συνέδεαν την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη με την εμφάνιση καρκίνου παγκρέατος. Πράγματι, έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι που ξαφνικά εμφάνισαν αυξημένο σάκχαρο, χωρίς να έχουν πάρει συγχρόνως περισσότερο βάρος, έχουν 8 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο του παγκρέατος. Τα δεδομένα αυτά αποδεικνύουν μία πολύ ιδιαίτερη σχέση μεταξύ Σακχαρώδη Διαβήτη και καρκίνου του παγκρέατος. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες που συνεχίζονται και τα πρώτα τους αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Αμερικανικής Παγκρεατολογικής Εταιρείας τον Νοέμβριο 2013, αποδείχθηκε ότι υπάρχει άμεση σχέση του καρκίνου του παγκρέατος και της προηγούμενης αναίτιας εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη. Αυτή η διαπίστωση επιβεβαίωσε και τις δικές μας παρατηρήσεις. Από χρόνια είχαμε παρατηρήσει ότι δύο στους τρείς ασθενείς (περίπου 70%) που εμφανίζουν καρκίνο του παγκρέατος, είχαν εμφανίσει πρώτα σακχαρώδη διαβήτη μέσα στον προηγούμενο χρόνο. Και μάλιστα ο σακχαρώδης διαβήτης στις περιπτώσεις αυτές, την στιγμή της διάγνωσής του, δεν μπορούσε να συσχετισθεί με κάποια άλλη πιθανή αιτία, π.χ.: αύξηση του βάρους, ή οικογενειακό ιστορικό διαβήτη. Στην πράξη, αυτοί οι ασθενείς άρχιζαν θεραπεία για τον διαβήτη τους χωρίς κανένας να υποψιαστεί ότι ο διαβήτης στην πραγματικότητα «χρησιμεύει σαν καμπανάκι» για την εμφάνιση καρκίνου στο πάγκρεας. Η σχέση αυτή μεταξύ σακχαρώδη διαβήτη και καρκίνου παγκρέατος οφείλεται σε μία πρωτεΐνη, την Adrenomedullin, η οποία παράγεται από τα καρκινικά κύτταρα του παγκρέατος, πολύ πριν την εμφάνιση άλλων συμπτωμάτων από τον όγκο, και αντιστρατεύεται την δράση της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται διαβήτης χωρίς κανένα άλλο συνοδό σύμπτωμα.
Σε ασθενείς που παρουσιάζονται με μεγαλύτερους όγκους που επεκτείνονται και στους γύρω ιστούς, δηλαδή έχουν «οριακά αφαιρέσιμο» και «τοπικά προχωρημένο» καρκίνο παγκρέατος, ο οποίος επεκτείνεται στις μεγάλες και κρίσιμες αρτηρίες και φλέβες γύρω από το πάγκρεας και τις εμπλέκει, τις διηθεί, ή και τις ενθυλακώνει, η προεγχειρητική χημειοθεραπεία είναι, και πρέπει να είναι, επιβεβλημένη και καθιερωμένη. Είναι ο μοναδικός τρόπος τέτοιοι καρκίνοι να μετατραπούν σε εγχειρήσιμους αλλά και να έχουμε μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης μετά την εγχείρηση.
Μεταξύ όλων των χειρουργών σε όλα τα νοσοκομεία του κόσμου, η παγκρεατεκτομή θεωρείται μακράν η πλέον τεχνικά απαιτητική εγχείρηση στην κοιλιά. Για να μπορεί να γίνει, πρέπει ο όγκος να είναι περιορισμένος στην περιοχή του παγκρέατος. Να μην έχει δηλαδή μεταστάσεις. Με το δεδομένο αυτό, το πλέον κρίσιμο κριτήριο γιά την αφαίρεση του παγκρέατος είναι το αν έχουν προσβληθεί από τον όγκο οι άμεσα γειτονικές μεγάλες αρτηρίες και φλέβες. Η εγχείρηση που χρειάζεται για να αφαιρεθεί ένας όγκος της κεφαλής του παγκρέατος είναι η λεγόμενη εγχείρηση Whipple. Για όγκους της ουράς του παγκρέατος γίνεται η λεγόμενη “περιφερική παγκρεατεκτομή”.
«Οριακά αφαιρέσιμος» (Borderline) - «Τοπικά προχωρημένος» (Locally Advanced) καρκίνος παγκρέατος
Γράφτηκε από Super User Τετάρτη, 13 Απριλίου 2022Πολλές φορές στην ακτινολογική διάγνωση ενός όγκου παγκρέατος στην αξονική, ή την μαγνητική τομογραφία, χρησιμοποιούνται οι όροι «οριακά αφαιρέσιμος», ή «τοπικά προχωρημένος» καρκίνος. Με τις λέξεις αυτές περιγράφεται ο μικρότερος, ή μεγαλύτερος βαθμός επαφής, εμπλοκής, διήθησης, ή και απόφραξης από τον καρκίνο κάποιων πάρα πολύ μεγάλων, σημαντικών και κρίσιμων για τη ζωή αρτηριών και φλεβών γύρω και πίσω από το πάγκρεας. Τα αγγεία αυτά είναι τα εξής: η πυλαία φλέβα, η άνω μεσεντέριος φλέβα, η ηπατική αρτηρία και η άνω μεσεντέριος αρτηρία. Πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα ότι ο όρος «οριακά αφαιρέσιμος» ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ έναν όγκο που «ίσως αφαιρείται, ίσως δεν αφαιρείται και πάμε στο χειρουργείο να το ερευνήσουμε». «Οριακά αφαιρέσιμος» είναι ο όγκος που εφάπτεται, ή και διηθεί την πυλαία φλέβα, ή την ηπατική και την μεσεντέριο αρτηρία και άρα χρειάζεται απεμπλοκή των αρτηριών, ή αφαίρεση του διηθημένου τμήματος της πυλαίας προκειμένου να αφαιρεθεί.
Η συχνότερες αιτίες οξείας παγκρεατίτιδας είναι η χολολιθίαση και η κατάχρηση αλκοόλ. Σπανιότερα όμως, και ιδιαίτερα σε νεότερες ηλικίες καμία από τις δύο αυτές αιτίες δεν μπορεί να βρεθεί σαν αιτία ενός επεισοδίου οξείας παγκρεατίτιδας. Στην καθημερινή πράξη, συνήθως οι θεράποντες ιατροί δίνουν την συμβουλή είτε να αφαιρεθεί η χοληδόχος κύστη ούτως ή άλλως (χολοκυστεκτομή), είτε να το ξεχάσουν διότι το επεισόδιο πέρασε. Όμως, ένα τέτοιο επεισόδιο “ανεξήγητης” παγκρεατίτιδας, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι η πρώτη εκδήλωση ενός όγκου στο πάγκρεας.
Μετατροπή ανεγχείρητου καρκίνου παγκρέατος σε εγχειρήσιμο
Γράφτηκε από Super User Τετάρτη, 13 Απριλίου 2022Λόγω των χαρακτηριστικών της ανατομίας του παγκρέατος, πολύ συχνά συμβαίνει την στιγμή που γίνεται η διάγνωση του καρκίνου να βρίσκεται ήδη σε ανεγχείρητο στάδιο είτε γιατί έχει ήδη κάνει μεταστάσεις, είτε γιατί έχει επεκταθεί και “διηθεί” (δηλαδή εισχωρεί) στις πολύ μεγάλες και κρίσιμες γειτονικές φλέβες (την πυλαία φλέβα και την άνω μεσεντέριο φλέβα) και αρτηρίες (την ηπατική, την κοιλιακή και την άνω μεσεντέριο αρτηρία). Όλοι αυτοί οι ασθενείς θεωρούνται “ανεγχείρητοι”. Το κρίσιμο και θετικό όμως χαρακτηριστικό των ασθενών αυτών είναι ότι άν και ο όγκος τους είναι “τοπικά εκτεταμένος” (locally advanced), δεν έχει κάνει ακόμα μεταστάσεις. Η πρόγνωση σε ασθενείς με ανεγχείρητο καρκίνο του παγκρέατος είναι πολύ άσχημη: η μέση επιβίωση υπολογίζεται σε 6-9 μήνες. Αντιθέτως, η πρόγνωση ασθενών που έχουν υποβληθεί σε πραγματικά ριζική εγχείρηση είναι σημαντικά καλύτερη: η μέση επιβίωση μπορεί να φθάσει το 25-30% για τρία χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να μπορεί να γίνει ριζική αφαίρεση του όγκου. Δυστυχώς, οι ασθενείς με διήθηση της πυλαίας φλέβας ή των αρτηριών θεωρούνται γενικώς ανεγχείρητοι και καταδικάζονται να παραμείνουν στην πρώτη κατηγορία της κακής πρόγνωσης και της πολύ μειωμένης επιβίωσης. Έτσι, σε παγκόσμιο επίπεδο, χιλιάδες ασθενείς καταλήγουν στο θάνατο από μη μεταστατικό καρκίνο του παγκρέατος, που όμως δεν υπάρχει η απαιτούμενη εμπειρία και γνώση για να αφαιρεθεί.
Η ομάδα μας από το 2014 έχει προχωρήσει σε λαπαροσκοπικές παγκρεατεκτομές, αντί με μεγάλη κοιλιακή τομή, με τα πολύ γνωστά πλεονεκτήματα κάθε λαπαροσκοπικής εγχείρησης, δηλαδή μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο και γρηγορότερη επιστροφή σε πλήρη φυσική δραστηριότητα. Σήμερα μάλιστα, έχουμε προχωρήσει και στην ρομποτική παγκρεατεκτομή βασιζόμενοι στην μεγιστοποιημένη ακρίβεια κινήσεων της ρομποτικής τεχνολογίας. Ιδιαίτερα για την περιφερική παγκρεατεκτομή, σήμερα γίνεται, ως επί το πλείστον, λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά, εκτός από περιπτώσεις μεγάλων όγκων που εμπλέκουν μεγάλες αρτηρίες ή φλέβες.
Δυστυχώς, σε πολλούς ασθενείς, όταν γίνεται η διάγνωση καρκίνου παγκρέατος, έχουν γίνει ήδη μεταστάσεις, οπότε δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει εγχείρηση. Η ύπαρξη των μεταστάσεων οφείλεται στο ότι τα καρκινικά κύτταρα του καρκίνου έχουν ήδη εισέλθει από το πάγκρεας στην κυκλοφορία του αίματος και έχουν εμφυτευθεί σε διάφορες θέσεις εντός του ήπατος. Συχνά, οι εμφυτεύσεις αυτές είναι στην πραγματικότητα πολύ περισσότερες από όσες φαίνονται στην αξονική ή στην μαγνητική τομογραφία. Έτσι, η μοναδική ενδεδειγμένη αντιμετώπιση είναι η χημειοθεραπεία, η οποία στοχεύει όλες τις εστίες, όσες φαίνονται, αλλά και όσες δεν φαίνονται (τις μικροσκοπικές). Ο σκοπός της χημειοθεραπείας είναι η επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου, ή και αρκετές φορές η υποστροφή (μείωση) για ένα χρονικό διάστημα των εστιών αυτών με αποτέλεσμα την αύξηση της επιβίωσης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι χωρίς την χημειοθεραπεία, ο στατιστικός μέσος όρος επιβίωσης ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ δεν θα υπερέβαινε τους 4-6 μήνες. Τονίζουμε ότι οι αριθμοί αυτοί είναι στατιστικός μέσος όρος και δεν αφορούν σε κάθε ασθενή εξατομικευμένα. Το προσδόκιμο επιβίωσης κάθε ασθενή είναι άγνωστο και εξαρτάται από την βιολογική συμπεριφορά του καρκίνου (που μπορεί να διαφέρει στον κάθε ασθενή), από τον αριθμό των μεταστάσεων, από το ύψος του καρκινικού δείκτη CA 19-9, από την γενικότερη υγεία και κατάσταση του ασθενή και από διάφορους άλλους παράγοντες.
Πολλές και κρίσιμες αρτηρίες και φλέβες βρίσκονται γύρω από το πάγκρεας, όπως η πυλαία φλέβα, η άνω μεσεντέριος φλέβα, η ηπατική αρτηρία και η άνω μεσεντέριος αρτηρία. Ακριβώς για αυτό τον λόγο ο καρκίνος του παγκρέατος πολύ συχνά επεκτείνεται προς αυτές και μπορεί να τις ενθυλακώνει. Ο όρος που χρησιμοποιείται είναι: «τις διηθεί». Επειδή οι φλέβες και οι αρτηρίες αυτές είναι κρισιμότατες για τη ζωή, οι χειρουργοί θεωρούν πάρα πολύ επικίνδυνο και αποφεύγουν να τις πλησιάζουν. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι αυτοί οι όγκοι θεωρούνται ανεγχείρητοι.
Ο καρκίνος του παγκρέατος έχει αυξηθεί στον δυτικό κόσμο τα τελευταία χρόνια και έχει υψηλή θνητότητα. Είναι η τρίτη αιτία θανάτων από καρκίνο στις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ εμφανίζεται με συχνότητα 7.7 νέα περιστατικά κάθε χρόνο ανά 100000 πληθυσμό. Στη χώρα μας η αντίστοιχη συχνότητα είναι 9.2 για τον ανδρικό πληθυσμό και 5.6 για τον γυναικείο. Συνολικά δηλαδή η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου παγκρέατος στην Ελλάδα είναι 7.4 νέα περιστατικά κάθε χρόνο σε 100000 πληθυσμό. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 740 νέα περιστατικά στη χώρα μας κάθε χρόνο. Δυστυχώς περίπου τα μισά έχουν ήδη μεταστάσεις όταν γίνει η διάγνωση, ενώ σε αρκετά από τα υπόλοιπα, ο όγκος είναι πολύ εκτεταμένος ώστε να θεωρείται ανεγχείρητος. Το πολύ 15% των περιστατικών είναι εγχειρήσιμα τη στιγμή της διάγνωσης.